راهبران کتاب‌خوان
ضریب بسیار پایین مطالعه در میان ایرانیان و ضعف شدید فرهنگ کتاب‌خوانی یکی از معضلات اجتماعی ایران امروز است. نفوذ پرقدرت رسانه‌ها از جمله تلویزیون، رادیو، اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای و شاید بدتر از همه مشغولیت‌آفرینی رسانه‌های اجتماعی از قبیل فیسبوک، تلگرام، و اینستاگرام فرصت مطالعۀ جدی و هدفمند را از فارسی زبانان ربوده است. دسترسی آسان به همۀ موارد فوق از طریق تلفن‌های هوشمند، نه تنها روی روابط انسانی تاثیر بدی گذاشته بلکه به طرز چشمگیری مردم را به سطحی‌خوانی، شلخته‌نگاری، و وقت‌کُشی اینترنتی کشانده است. بیشتر وقت ایرانیان در فضای مجازی و شبکههای صرف خواندن مطالب جالب و خبری می‌شود. از این رو، زمانی برای غنای فکری و جهان‌بینی در سبد مطالعۀ موثر و هدفمند باقی نمی‌ماند.
شبکههای مسیحی و کتاب‌خوانی
نفوذ پرقدرت تلویزیون با رسالت سرگرمی، تعدد تلویزیون‌های ماهواره‌ای و شبکههای یوتیوبی و برنامه‌های متنوع، تاثیر زیادی بر وقت مطالعه می‌گذارند. از سوی دیگر، شاید تعدد بیش از اندازۀ شبکههای تلویزیونی به‌اصطلاح مسیحی نیز تاثیری بر کتاب‌نخواندن مسیحیان ایرانی بگذارد که وقت خود را صرف تماشای برنامه‌های تلویزیونی می‌کنند. اما ناگفته نماند معدود برنامه‌هایی هم هستند که براساس کتاب‌های مسیحی تهیه و تدوین شده‌اند و این خود شاید به نوعی کمبود مطالعه میان مسیحیان را تا حدودی جبران می‌کند؛ ولی صرف تماشا یا گوش سپردن به درسی که از یک کتاب برآمده، به خودی خود کتاب‌خوانی یا مطالعه به حساب نمی‌آید. مثل این است که بگوییم من در کلاس درس دانشگاه به سخنرانی استادی که از کتاب خودش درس می‌داد، گوش دادم و لزومی ندارد که کتابش را بخوانم. شاید یکی از دلایل وجود این نوع برنامه‌ها در شبکههای مسیحی نیز همین پیش‌فرض باشد که جماعت ما در کلیسا اصلا کتاب‌خوان نیستند و به همین دلیل است که ما درصدد تعلیم از روی کتاب هستیم. با اینکه این کار در ذات خود کار نیکویی‌ست ولی تاثیری بر فرهنگ کتاب‌خوانی مسیحیان نگذاشته است و شاید تاثیر نامطلوبی نیز بر جای گذاشته باشد.
شبانان و کتاب‌خوانی
آمار دقیق و مستدلی از میزان کتاب‌خوانی شبانان کلیساهای فارسی‌زبان در دست نیست. اما آنچه از شواهد و مشاهدات ما بر می‌آید این است که اصولا شبانانی که خوب می‌نویسند، معمولا بیشتر اهل مطالعه هستند. شبانانی که درست موعظه می‌کنند، توشۀ روحانی خود را از مطالعۀ دقیق کلام خدا و کتاب‌خوانی کسب می‌کنند. متاسفانه، تکرارگویی، پراکندگی در گفتار و تعلیم، چه در فضای مجازی یا کلیسای محلی به این دلیل است که شبانان شاگرد مکتب مطالعه نیستند و بعد از مدتی همان چیزی را موعظه می‌کنند که ده سال پیش می‌گفتند و موعظه می‌کردند. این معضلی است که هیئت نظارت بر کلیسا باید بدان توجه کنند. شوربختانه، این خود تاثیر به‌سزایی بر شهادت کلیسا در جهان بیرون دارد؛ چرا که ممکن است پیام تکراری و ناهماهنگ شبان بر حقیقت‌جوی متفکری که به کلیسا آمده و چیزی در آن نمی‌یابد، تاثیر منفی بگذارد و کلیسا را ترک کند (نک. به فصل ۷ کتاب برخاسته از خاکستر با مسیح نوشتۀ ری اکسنواد، انتشارات جهان ادبیات مسیحی، ۲۰۱۸)
شبان کتاب‌خوان در برابر شبان کتاب‌نخوان
شبان یا راهبری که کتاب می‌خواند و عادت به کتاب‌خوانی موثر و دقیق دارد، به طور مستمر جهان‌بینی خود را وسعت می‌بخشد. کتاب برای او دریچه‌ای است که تجربه‌های دیگران را بدون خطر تجربۀ دوباره و ترس از تکرار اشتباه می‌خواند و تجربه می‌کند- تجربه‌ای بی‌خطر هم برای راهبر و رهرو در کلیسا. کتاب از هر نوع و قسمی که باشد نه تنها دانش فردی بلکه بینش فکری راهبر را نیز به چالش می‌کشد و به آن رشد و ترقی می‌بخشد. همین در عمل، کُنش درست را در او پدید می‌آورد و تاثیر درخوری در نوع رسالت و راهبری او خواهد داشت. اما شبانی که کتاب نمی‌خواند، مجبور است خود را تکرار کند و دائما از توشۀ کم‌مایه‌ای که در طول صرفا تجارب فردی کسب کرده استفاده کند. شبانی که کتاب نمی‌خواند مثل کسی است که به حرف کسی گوش نمی‌دهد و خود را محق و بری از خطا می‌داند. کوتاه سخن اینکه چگونه می‌شود راهبری کرد ولی کتاب نخواند و مطالعه نکرد؟
چگونه بخوانیم؟
راهکارهای متعددی برای ترویج مطالعه وجود دارد. مطالعه عادتی‌ست اکتسابی. باید تلاش کنیم مطالعه را به فهرست کارهای روزانۀ خود اضافه کنیم و هر روز مثل دعا و رازگاه، بخشی را هم به مطالعه اختصاص دهیم. این امر می‌تواند از خانواده با عادت دادن کودکان و فرزندان از سنین پایین ترویج پیدا کند. همچنین امروزه با رشد و نشر کتب صوتی، می‌توان هنگام رانندگی، انجام کارهای روزانه، و حتی هنگام ورزش و پیاده‌روی به کتاب گوش داد. تعدد کتاب‌های و تنوع بخشی به نوع کتاب‌هایی که قفسه مطالعه ما می‌گنجند، می‌توان عادت سخت مطالعه را سهل‌آفرین کرد.
کلیسا، جلسات کلیسای خانگی و دورهمی‌های مسیحی می‌توانند جایی برای مطالعۀ جمعی و قرائت همگانی و تبادل نظر دربارۀ کتابی خاص باشد. می‌توان در این جلسات نه فقط کتاب‌مقدس، بلکه زندگی‌نامۀ افراد مختلف را مطالعه کرد، باشگاه کتاب و نقد و بررسی برگزار کرد. کنفرانس‌های کلیسایی می‌توانند نقش به‌سزایی در این کار داشته باشند. می‌توان بخشی از برنامه را به این کار اختصاص داد. همچنین برگزاری مسابقات کتاب‌خوانی، اختصاص جوایز برای کتاب‌خوان برتر و نقد برتر کتاب گذاشت و کتاب‌خوانان را تشویق و کتاب‌خوانی را ترغیب کرد.
مهم‌تر از همه، راهبران کلیسا باید بودجه‌ای برای خرید کتاب و پخش کارآمد آن اختصاص دهند. می‌توان از کتاب به عنوان هدیه استفاده کرد. می‌توان برنامه‌های متعددی برگزار کرد، از نویسندگان کتاب‌ها دعوت کرد تا در جمع کلیسایی دربارۀ کتاب خود صحبت کنند. قطعا فرهنگ فارسی‌‌زبانان گنجایش و ظرفیت بالایی برای خلاقیت و عادت آفرینی در امر کتاب‌خوانی در میان اعضا و کلیسا دارد. عملکرد و برنامه‌ریزی کلیسایی باید باعث تحریص افراد به کتاب‌خوانی و ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی باشد.
چه بخوانیم؟
شکی نیست که همۀ راهبران باید شاگردان دائمی کلام خدا باشند. باید تفسیر بخوانند، الاهیات و کتاب‌های الاهیاتی را دائما مطالعه کنند و این خود ناگفته پیداست. اما سوای این کتب چه باید خواند؟ ما به اختصار موارد زیر را به شبانان و راهبران توصیه می‌کنیم:
(۱) رمان و داستان: رمان‌های خوب معمولا با شخصیت‌پردازی‌های واقعی، آینة تمام‌نمای جامعه و زندگی بشری هستند. داستان‌ها با توجه به وصف زمانه و دورانی که نوشته می‌شوند تحلیل درستی از وضعیت بشر در آن دوره ارائه میدهند. مثلا، اگر رمانی دوران جنگ ایران و عراق را به تصویر کشیده باشد، فضای زندگی، شرایط جنگ، معضلات خانواده و اعضای آن را به نوعی به ما می‌آموزد که اگر خود شبان آن دوران را تجربه نکرده باشد، می‌تواند تا حدود زیادی آن را درک کند. اکثر رمان‌های کلاسیک وضیعت بشر و نیازهای درونی و اساسی انسان‌ها را به بهترین شکل ممکن وصف می‌کنند. مثلا رمان‌های جین آستین، نمونۀ بسیار جالبی هستند که غرور، تعصب و شرم را در هر انسانی و در هر دورۀ تاریخی به نمایش می‌گذارند و می‌توانند در درک بهتر انسان‌ها به شبانان و راهبران و حتی مشاورۀ مسیحی کمک کنند. در دنیای داستان‌نویسی امروز ایران، زنان به طور خاص در کتابت داستان و رمان دست پیش را گرفته‌اند و تصویر بسیار دقیقی از نه تنها زن، بلکه خانواده و فشارهای اجتماعی به ما عرضه کنند.
(۲) بیوگرافی یا زندگی‌نامه: از عنوان پیداست که این نوع نگارش زندگی افراد موثر را به تصویر می‌کشد و شخصیتی را در یک داستان و زندگی مورد بررسی و واکاوی قرار میدهند.
(۳) کتاب‌های کلاسیک: کتاب‌هایی مثل شهر خدا، اعترافات اگوستین، فلسفة یونان از افلاطون و ارسطو، سوالاتی را مطرح می‌کنند که از قدیم در اذهان انسان‌ها بوده و تاکنون نیز با همان سوالات دست و پنجه نرم می‌کنند. مطالعۀ این کتاب‌ها نیز برای شبانان خالی از فایده نیست و ذهن پرسشگر را در ما تقویت می‌کنند و ما را به چالش می‌کشند تا تعریف مسیحیت از زندگی و حیات پس از آن را در خود تقویت و بر پاسخگویی به سوالات زندگی کوشا باشیم.
(۴) مجلات تخصصی: اصولا به مفاهیم خاص و مقولات تخصصی در مجلات خاصی اشاره می‌شود. برای کنکاش عمیق‌تر در دنیای پیچیدۀ امروز نگاه و مطالعۀ تخصصی مسائل شبانی و یا موعظه، خالی از لطف نیست.
